BÍ ẨN VỀ THỦY TRIỀU ĐỎ Ở VIỆT NAM

HiÖn t­ưîng thñy triÒu ®á

Mét sè sè c¸c nhãm thùc vËt sinh sèng trong m«i tư­êng biÓn lµ t¶o, bao gåm c¸c loµi t¶o lín th­êng gäi lµ rong biÓn, nh÷ng loµi t¶o nhá kÝch th­íc chØ vµi micromet ®­îc gäi lµ vi t¶o. Vi t¶o biÓn lµ nh÷ng loµi thùc vËt ®¬n bµo hoÆc liªn kÕt thµnh nh÷ng tËp ®oµn lín víi nhiÒu h×nh d¹ng kh¸ phong phó. Chóng sèng b¸m vµo rong biÓn hoÆc trªn gi¸ thÓ lµ ®éng vËt ®¸y hoÆc tr«i næi trªn mÆt nư­íc (thuéc nhãm thùc vËt næi). Khi gÆp m«i tr­ưêng thuËn lîi nh­ ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é, sù phï dư ìng cña vïng biÓn... c¸c loµi vi t¶o næi cã mµu ®á, xanh, n©u... sÏ ph¸t triÓn qu¸ møc b×nh th­êng, bïng ph¸t sè l­îng tÕ bµo, lµm thay ®æi h¼n mµu nưíc. C¸c nhµ khoa häc gäi ®ã lµ hiÖn t­ưîng në hoa cña t¶o hay thñy triÒu ®á.

Thñy triÒu ®á xuÊt hiÖn sÏ ph¸ vì c©n b»ng sinh th¸i biÓn, g©y h¹i trùc tiÕp ®èi víi sinh vËt vµ gi¸n tiÕp ®èi víi con ngưêi th«ng qua chuçi dinh d­ưìng do vi t¶o biÓn lµ mét trong nh÷ng sinh vËt s¶n xuÊt lµm thøc ¨n cho mét sè loµi ®éng vËt tiªu thô bËc 1. Nh÷ng sinh vËt nµy l¹i lµ thøc ¨n cña nh÷ng loµi kh¸c, trong ®ã con ng­ưêi lµ sinh vËt tiªu thô sau cïng. Do ®ã con ng­ưêi cã thÓ bÞ ngé ®éc do ¨n ph¶i c¸c sinh vËt biÓn bÞ nhiÔm ®éc tè vi t¶o, cßn gäi lµ vi t¶o biÓn g©y h¹i.

Tïy theo møc ®é g©y h¹i cña chóng ®Õn m«i tr­êng vµ sinh vËt, ng­êi ta ®· ph©n biÖt:

Mét sè loµi vi t¶o khi në hoa chØ lµm thay ®æi mµu n­íc, chø kh«ng g©y ®éc tè. Tuy vËy, do mËt ®é qu¸ dµy nªn sù suy gi¶m «xy trong n­íc cã thÓ lµm chÕt c¸ vµ nhiÒu loµi ®éng vËt kh¸c.

Mét sè loµi vi t¶o mang ®éc tè khi në hoa sÏ g©y h¹i cho c¸c loµi sinh vËt ¨n vi t¶o, tÝch lòy ®éc tè trong c¬ thÓ ®éng vËt hai m¶nh vá, èc vµ mét sè loµi c¸...

Mét sè loµi vi t¶o kh¸c kh«ng cã ®éc tè khi në hoa, kh«ng g©y ®éc cho ng­êi, song do h×nh d¹ng gai, kim cña tÕ bµo vi t¶o vµ mËt ®é dµy ®Æc cña chóng còng lµ nguyªn nh©n g©y chÕt c¸ vµ c¸c loµi ®éng vËt kh¸c.  

§éc tè trong c¸c loµi vi t¶o g©y h¹i rÊt ®a d¹ng vµ thuéc lo¹i cùc ®éc. Mét sè ®éc tè do vi t¶o biÓn g©y h¹i cao gÊp vµi chôc, vµi tr¨m lÇn näc r¾n ®éc; gÊp hµng tr¨m lÇn ®éc tè c¸ nãc vµ gÊp hµng ngµn lÇn chÊt ®éc xianua. C¸c biÓu hiÖn vµ triÖu chøng ngé ®éc thÓ hiÖn kh¸c nhau tïy theo c¸c d¹ng ®éc tè. Mét sè loµi vi t¶o g©y nªn ngé ®éc ®­ưêng tiªu hãa như n«n möa, ®au bông, tiªu ch¶y; mét sè loµi nhuyÔn thÓ hoÆc c¸ biÓn tÝch lòy ®éc tè ¶nh h­ëng ®Õn thÇn kinh ng­êi ¨n: g©y liÖt c¬, liÖt tÕ bµo thÇn kinh, lµm bÖnh nh©n mÊt trÝ nhí, suy gi¶m hoÆc ®×nh trÖ h« hÊp, dÉn ®Õn tö vong. V× thÕ, mçi khi gÆp thñy triÒu ®á ng­ d©n th­êng gÆp hµng ®µn t«m c¸ lê ®ê nh­ say r­ưîu, rÊt dÔ b¾t hoÆc chóng tù róc ®Çu vµo l­ưíi. Ng­êi ta cßn gäi mïa bïng ph¸t vi t¶o biÓn g©y h¹i nh­ vËy lµ mïa "c¸ d¹i".  

Cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra hiÖn t­îng thñy triÒu ®á, song ch¾c ch¾n r»ng, sù ph¸t triÓn qu¸ møc cña c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, nu«i trång thñy s¶n ven biÓn... víi l­ưîng chÊt h÷u c¬ vµ chÊt ®éc h¹i ngµy cµng t¨ng ®· g©y hËu qu¶ nÆng nÒ ®èi víi m«i trưêng sinh th¸i biÓn.  

Ở nưíc ta, hiÖn t­ưîng thñy triÒu ®á th­ưêng xuÊt hiÖn tõ th¸ng 6 ®Õn trung tuÇn th¸ng 7 ©m lÞch t¹i vïng biÓn Nam Trung Bé, ®Æc biÖt lµ t¹i Kh¸nh Hßa, Ninh ThuËn, B×nh ThuËn. Ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng ë ®©y gäi lµ "mïa bét b¸ng". N¨m 2002, thñy triÒu ®á xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu ë vïng biÓn Nam Trung Bé, h¬n 30 km b·i biÓn tõ Cµ N¸ ®Õn Long H­¬ng nhÇy nhôa nh÷ng bét b¸ng mµu x¸m ®en, dµy tíi h¬n 10 cm, trén víi x¸c chÕt cña sinh vËt t¹o nªn mïi h«i thèi tanh t­ưëi. Khèi nhÇy trong suèt bao quanh mét sè loµi vi t¶o biÓn lµ nguyªn nh©n lµm cho n­ưíc biÓn ®Æc qu¸nh nh­ ch¸o.ThiÖt h¹i g©y ra do bét b¸ng rÊt lín: t«m, c¸ chÕt hµng lo¹t; c¸c r¹n san h« ven bê bÞ chÕt tr¾ng; x¸c sinh vËt biÓn chÕt tr«i d¹t lªn phñ kh¾p b·i biÓn.